اختلال یادگیری به ناتوانی در حوزه های گفتار، نوشتن، محاسبات ریاضیاتی، توجه و هماهنگی در رفتارهای حرکتی اطلاق می شود. این اختلال در کودکان با سن کمتر هم مشاهده می شود؛ اما تا قبل از ورود کودک به مدرسه نمی شود تشخیص مطمئنی را مطرح کرد.
اختلال یادگیری محدود به دورۀ کودکی نیست و اثرات آن در طول زندگی و سنین بالاتر هم قابل مشاهده است. نمونه ای از این تاثیرات، در حوزه های مختلفی مثل مدرسه، دانشگاه، شغل یا محیط های اجتماعی، خود را به نمایش می گذارد.
اختلالات یادگیری در دسته های متفاوتی تقسیم بندی می شوند:
- دیسلکسیا (Dyslexia): برگردان این اختلال به فارسی «خوانش‌پریشی» است که با ناتوانی در شناسایی اجزای کلمات، هجی کردن و درک مطلب ارتباط دارد؛
- دیسگرافیا (Dysgraphia): برگردان این اختلال به فارسی «نوشتارپریشی» است. در این اختلال نگارش فرد با املای غلط، خطاهای دستوری یا نقطه‌گذاری، و بی نظمی پاراگراف ها مشخص می شود؛
- دیسکلکولیا (Dyscalculia): برگردان این اختلال به فارسی «اختلال ریاضیات» است. فرد مبتلا در تکالیف و مفاهیم ریاضی مشکل دارد. به طور کلی، این اختلال توانایی یادگیری فرد در علوم مرتبط با حساب را تحت تاثیر قرار می دهد؛
- آپراکسیا (Apraxia): سختی در ادای کلماتی که فرد قصد گفتنش را دارد.
اختلال «پردازش اطلاعات» هم شکلی دیگر از اختلال های یادگیری است که با نقص در استفاده از اطلاعات حسی (بینایی، شنوایی، بساوایی، چشایی و بویایی) مرتبط است. این اختلال به معنی مشکل در «دیدن» و «شنیدن» نیست؛ بلکه مشکل در درک اطلاعاتی است که از این حواس دریافت می شود.
نشانه‌ها
بر اساس کتاب DSM-5، راهنمای تشخیصی اختلالات، اختلال یادگیری با یک یا چند ویژگی زیر در حوزه یادگیری و مهارت های مرتبط با آن در مدرسه مشخص می شود. این مشکلات تا شش ماه باید ادامه‌دار باشند و با وجود تلاش فرد برای برطرف کردن آن ها، نتیجه مطلوب حاصل نشده باشد. این مشکلات شامل فاکتورهای زیر است:
- خواندن (مشکل در درست خواندن، یا کندخوانی، یا خواندن با تلاش بسیار)؛
- مشکل در درک آن چیزی که خوانده شده؛
- مشکل در هجی کردن کلمات؛
- مشکل در نوشتن؛
- مشکل در فهم اعداد یا حساب‌وکتاب؛
- مشکل در ریاضیات.
علت یابی
علت پدید آمدن این اختلال هنوز به طور گسترده کشف نشده است؛ اما چیزی که واضح است چرخۀ حضور این اختلال در بین خانواده‌هاست. بستگان درجۀ یک با احتمال بیشتری این اختلال را به ارث می برند؛ برای مثال اختلال خواندن در بین افرادی که خانواده آن ها با این مشکل روبه‌رو بوده اند، 8 برابر بیشتر از افرادی است که نزدیکان آن ها با این مشکل مواجه نبوده اند.
درمان
خوشبختانه، با وجود پیچیدگی این اختلال، برنامه های درمانی کاملی در دسترس افراد یا خانواده هایی است که با اختلال یادگیری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. درمان های دارویی برای افزایش توجه کودک، حضور گروهی از درمانگران متخصص در حوزه های خاص برای کمک به کودک جهت تقویت نقص های او (مثل گفتار درمانی)، برنامه های فشرده آموزشی، کتاب های صوتی، برنامه های پردازش کلمات، و ابزارهای تکنولوژی‌محور دیگر که به‌طور مشخص ناتوانی افراد در قسمت مورد نیاز را جبران می کند، نمونه ای از این برنامه های درمانی است.