استرس پس از ‌آسیب

استرس پس از آسیب یا (Post Traumatic Stress disorder) یا کوتاه شدۀ آن «PTSD»، وضعیتی روانشناختی است که در افرادی بروز پیدا می کند که تجربه اتفاقات آسیب‌زا و وحشتناک را داشته یا از نزدیک شاهد آن بوده اند. بلایای طبیعی، تصادفات سنگین، حمله‌های تروریستی، جنگ، تجاوز، و به صورت کلی هر اتفاقی که امکان سازگاری را از سیستم روانی سلب کند، در این دسته قرار می گیرد.

در گذشته نام های زیادی برای این وضعیت وجود داشت؛ برا مثال «فرسودگی جنگ» (Combat Fatigue) عبارتی بود که بعد از جنگ جهانی دوم مصطلح شد؛ اما امروزه می دانیم که این وضعیت فقط به تبعات بعد از جنگ محدود نمی شود و طیف وسیعی از اتفاقات را در بر می گیرد. PTSD در تمام افراد از تمام نژادها و ملیت ها، با هر سن و سالی، امکان ظهور دارد. تخمین زده می شود که از هر یازده نفر، یک نفر به این اختلال، در طول عمر خود، مبتلا خواهد شد. همچنین، زنان دو برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این وضعیت هستند.

افرادی که به PTSD  دچار می شوند از خاطرات و احساسات آزارنده ای رنج می برند که یادآور آن اتفاق وحشتناکی است که تجربه کرده اند. مرور چندباره خاطرات ناخوشایند و هجوم این خاطرات به آگاهی، از مشخصه های اصلی این اختلال است. کابوس های شبانه، ترس و خشم، احساس جداماندگی و غریبه بودن با دیگران از نشانه های دیگر هستند. افرادی که دچار PTSD  شده‌اند، از اتفاقات و موقعیت هایی که یادآور آن خاطره اصلی ناخوشایند است، دوری می کنند. تحریک پذیری شدید در مقابل محرک های خنثی یا جزیی از نشانه های مهم دیگری است که این اختلال با خود به همراه می آورد.

برای اینکه PTSD را تشخیص دهیم، وجود حادثه ناگوار الزامی است؛ در حقیقت این پاسخی است که روان انسان به تجربه ای می دهد که از ظرفیت آن خارج است. نکته مهم اینجاست که حتی اگر مستقیم با این موقعیت ها در تماس نباشیم و به صورت واسطه با آن روبرو شویم، امکان قرار گرفتن در وضعیت PTSD باز هم مطرح است.

نشانه های اصلی:

نشانه های PTSD  به چهار دسته تقسیم می شوند که البته از نظر شدت می توانند متغیر باشند:

1. مزاحمت: مزاحمت افکار و خاطره هایی (خاطره از آسیب اصلی) که مدام به حافظه حمله می کنند. این تصاویر ناخواسته هستند و محتوای آن ها برای شخص یادآورنده دردناک و ناخوشایند است. این تصاویر به قدری واقعی است که فرد احساس می کند که در حال تجربه کردن دوباره آن هاست.

2. اجتناب: دوری از از یادآورهای خاطره آسیب زای اصلی که شامل اجتناب از ارتباط با دیگران، مکان ها، فعالیت ها و به طور کلی موقعیت هایی است که ممکن است خاطرات ناخوشایند را زنده کنند. مقاومت برای یادآوری نکردن و همچنین امتناع از صحبت کردن درباره تجربه دردناک، از نشانه های این مرحله است.

3. تغییر در شناخت و خلق و خو: ناتوانی در یادآوری جزییات دقیق حادثه، افکار منفی ادامه دار درباره خود و دیگران (مثل “من خیلی بی ارزشم” یا “هیچکس قابل اعتماد نیست”)، ذهنیت تحریف شده رباره علت اصلی اتفاق که در نهایت منجر به سرزنش خود یا دیگران خواهد شد، ترس مدام، خشم، احساس گناه یا شرم، احساس جداماندگی از دیگران و ناتوانی در تجربه احساسات مثبت، در دسته سوم جای می گیرند.

4. تغییر در واکنش و برانگیختگی: تحریک پذیری شدید و خشم کنترل ناپذیر، رفتار بی مهابا یا خطرناک، گوش به زنگی افراطی در برابر محیط یا دیگران، مشکل در خوابیدن و تمرکز کردن نیز در این بخش دسته بندی می شوند.

اگر بیشتر از دو هفته است که با این نشانه های دست و پنجه نرم می کنید و کیفیت زندگی شما به واسطه این نشانه ها مختل شده است، حتما از خدمات روان‌شناسی تخصصی بهره بگیرید. در پایان، به خاطر داشته باشید که تشخیص نهایی با روانشناس است و صرفا با مطالعه این یادداشت نمی توان به نتیجه گیری دقیق رسید.